تغییر تاریخ در درام تحریف نیست/ فیلمساز آثار تاریخی لزوما معلم تاریخ نیست

یکی از ژانرهای پر مخاطب در آثار نمایشی گونه فیلمسازی در آثار تاریخی است که معمولا همه‌ی کمپانی‌های فیلمسازی دنیا با مدل‌های مختلف به آن ورود می‌کنند. تجربه نشان داده است که نوع نگرش فیلمساز و هدف از پرداختن به برشی از تاریخ در یک اثر دراماتیک می‌تواند برداشت خالق اثر باشد و نمایش نعل به نعل تاریخ حتی جایگاه فیلمساز را زیر سوال می‌برد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گزارش گروه فرهنگ و هنر برنا؛ پخش سریال‌های تاریخی و کلاسیک در پلتفرم‌های شبکه نمایش خانگی نیز جای خود را باز کرد و بعد از سریال «شهرزاد» حسن فتحی با سریال «جیران» دوباره توانست با بررسی زندگی ناصرالدین شاه قاجار گوشه‌ای از اتفاقات دوره مذکور را به تصویر بکشد. اتفاقی که با نقد و نگاه متفاوت فیلمسازان، جامعه‌شناسان و تاریخ‌نویسان مواجه شد. موضوع را در برنا از زوایای مختلف بررسی کردیم.

حسن هدایت: در تاریخ سینما اکثر آثار تاریخی با تخیل آمیخته شده‌اند/ «هزاردستان» از منظر سینمایی اثری ارزشمند است اما به واقعیت تاریخ کاملاً وفادار نیست

حسن هدایت معتقد است که فیلمساز برای روایت یک واقعه تاریخی می‌تواند تا حدی تخیل به اثرش تزریق کند و در تاریخ سینما کمتر اثری را می‌توان پیدا کرد که تاریخ را با جزئیات دقیق روایت کرده باشد.

حسن هدایت تهیه‌کننده و کارگردان سینما و تلویزیون در گفت‌‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: وقتی یک نویسنده یا فیلمساز قرار است تاریخ را در قالب درام روایت کند قطعاً تا حدی تخیل نیز به آن تزریق می‌کند و این تنها در فیلم و سریال اتفاق نمی‌افتد بلکه در کتاب هم به همین شکل است و همه آنچه که نوشته می‌شود با مستندات انطباق ندارد؛ در واقع برداشت مولف را در فرم می‌توان دید و مولف است که مشخص می‌کند یک اثر چگونه می‌تواند جذاب‌تر شود و بر اساس آن تغییراتی در اثرش ایجاد می‌کند.

هدایت خاطرنشان کرد: در همه جای دنیا به همین شکل است و در تاریخ سینما آثار کمی را می‌توان نام برد که دقیقاً منطبق با تاریخ باشند و هیچ دخل و تصرفی در داستان ایجاد نشده باشد. با این حال دست بردن در تاریخ و به نوعی تزریق تخیل بر آن جایی مجاز نیست که به نوعی نویسنده یا فیلمساز واقعیت‌ها را در اندازه‌ای بزرگ و کاملاً مشخص تغییر دهد اما در مسائل جزئی قطعاً مولف می‌تواند تغییراتی ایجاد کند تا مخاطب بتواند با اثرش همراهی کند. سریال «جیران» را ندیده‌ام و طبیعتاً نمی‌توانم قضاوتی داشته باشم اما حسن فتحی در آثار قبلی‌اش توانسته این نکات را مدنظر داشته باشد و به عنوان مثال در سریال «شهرزاد» به خوبی در فضاسازی و قصه ساختار خوبی به اثرش داده است.

کارگردان فیلم سینمایی «گراند سینما» در ادامه گفت: قطعاً در زمان‌هایی که هیچ مستنداتی درباره آن وجود ندارد نویسنده و فیلمساز می‌تواند به تخیل پناه ببرد. به عنوان مثال در زمان انسان‌های اولیه فیلم‌ها و داستان‌هایی که نوشته می‌شود کاملاً تخیلی است و تنها برداشتی که از فضای آن زمان وجود دارد می‌تواند نشانی نزدیک به واقعیت باشد.

وی افزود: در شکل بصری اثر هم اگر دقت کافی صورت نگیرد می‌توان اتهام تحریف را به فیلم یا سریال وارد دانست. تصاویر، عکس‌ها و مستنداتی که مربوط به برهه زمانی مدنظر وجود دارد می‌توانند منابعی برای طراحی صحنه، طراحی لباس و گریم باشند. شاید در رنگ و نور کارگردان بخواهد تغییراتی ایجاد کند اما فرم بصری باید به سمت واقعیت‌ها برود تا فضای تاریخی اثر ملموس باشد. این نکته در آثار غربی و به خصوص هالیوود بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد چرا که در آنجا کارگردان‌ها با انتقادات شدید از سوی منتقدان و کارشناسان روبرو می‌شوند چرا که منتقدان به نکات ریز و جزئی اثر توجه می‌کنند و اثر را مورد انتقاد قرار می‌دهند. به عنوان مثال فیلم «تس» به کارگردانی رومن پولانسکی قصه‌اش در انگلیس روایت می‌شود اما از آنجا که این کارگردان امکان حضور در انگلیس را نداشت مجبور به ساخت این فیلم در فرانسه شد و همه نکات لازم برای طراحی صحنه فیلم را رعایت کرده بود تا فضای کشور انگلیس را تداعی کند اما در نهایت به دلیل اینکه گاوهای حاضر در فیلم انگلیسی نبودند مورد انتقاد منتقدان قرار گرفت؛ وقتی تا این حد حساسیت وجود دارد قطعاً فیلمساز مجبور به دقت در جزئیات می‌شود.

این کارگردان تصریح کرد: اما در کشور ما حتی کارگردان‌های بزرگمان هم ممکن است اشتباه کنند و به برخی نکات ریز و جزئی توجه نداشته باشند چرا که امروز مخاطب ایرانی به دلیل حجم بالای فیلم‌های مبتذل کمدی، سریال‌های سطح پایین ترکیه‌ای، عربی و کره‌ای سطح سلیقه‌اش نازل شده و بیش از هر چیز به بیان تصویری رنگارنگ عادت کرده و حتی در سریال‌های تاریخی‌مان شاهد رنگ‌های زیادی هستیم و کارگردان سعی دارد از رنگ‌های شاد استفاده کند که فضای کلی را بیشتر شبیه یک بالماسکه می‌کند که از فضای تاریخی کاملاً دور است.

هدایت در ادامه گفت: حتی اگر قصه فیلم در برهه‌ای از تاریخ روایت شود که فضاسازی رنگارنگی وجود داشته باشد فیلمساز برای اینکه احساس قدیمی بودن فضا را به مخاطب منتقل کند سعی دارد در رنگ‌آمیزی و جلوه‌های بصری تا حدی حس کهنگی را در فضای اثر تزریق کند. در فیلم‌های کلاسیک برخی مواقع از فیلترهایی استفاده می‌کردند که به شکل نامحسوسی رنگ‌ها را کهنه‌تر نشان می‌داد و حسی از قدیمی بودن القا می‌کرد اما در کشور ما حتی در زمان ساخت فیلم تاریخی هم امروز سعی دارند رنگ و لعابی شاد برای اثرشان در نظر بگیرند و دلیل اصلی آن هم این است که سینما و تلویزیون ما متأسفانه تحت تأثیر نگاه و سلیقه مخاطب است و سلیقه مخاطب ایرانی هم همانطور که پیش‌تر گفتم به دلیل فیلم‌ها و سریال‌های ضعیف کره‌ای، ترکیه‌ای و عربی به شدت نازل شده است.

این کارگردان تأکید کرد: با همه این تفاسیر باید بپذیریم که قصه‌های تاریخی در هیچ جای دنیا به صورت صد درصد واقعی و بدون تحریف روایت نمی‌شوند و فیلمسازان به نوعی سعی می‌کنند نگاه خود را در اثر دنبال کنند. در واقع می‌توان ساخت فیلم تاریخی را نوعی ترجمه دانست و فیلمساز یک واقعه تاریخی را به زبان دراماتیک ترجمه می‌کند. فیلم یا اثر ادبی تاریخی یک کلیت از زمان قصه خود یا در واقع از تاریخ به مخاطبش ارائه می‌دهد؛ به عنوان مثال اگر یک نفر بخواهد برای اطلاع از تاریخ انقلاب فرانسه کتاب «غرش طوفان» الکساندر دوما را بخواند یک کلیت از فضای آن زمان متوجه می‌شود اما برای فهم دقیق و درست وقایع باید به سراغ آثار تاریخی برود. سریالی چون «هزاردستان» به کارگردانی علی حاتمی اگر چه با نگاه هنری و سینمایی اثری ارزشمند است اما در روایت تاریخی می‌توان آن را یک فاجعه دانست که فقط کلیاتی از دوران قاچار و پهلوی به مخاطب می‌دهد اما نمی‌توان این را ضعف بزرگی برای اثر حاتمی دانست چرا که او به دنبال تعریف دقیق تاریخ نبوده است.

امرالله احمدجو: در آثار تاریخی هدف تجسم روح تاریخ است/ تزریق تخیل به قصه‌ای تاریخی در اثر دراماتیک هیچ ایرادی ندارد

امرالله احمدجو با اشاره به اینکه برای ساخت یک فیلم یا سریال تاریخی لازم است که قصه مدنظر را به اثری دراماتیک تبدیل کنیم، تأکید کرد که تزریق تخیل به قصه‌ای تاریخی در اثر دراماتیک هیچ ایرادی ندارد.

امرالله احمدجو نویسنده و کارگردان سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: تحریف تاریخ در آثار نمایشی مثل فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و... تنها در وارونگی کلیت داستان ممکن است به این معنا که اگر شخصیتی بر اساس گزارش‌های تاریخی یقیناً یک شخصیت منفی و سیاه است و در اثر نمایشی کاملاً برعکس آن را شاهد هستیم تحریف اتفاق افتاده است.

احمدجو خاطرنشان کرد: در آثار تاریخی فیلمساز بیش از هر چیز مضمون را مدنظر دارد و در واقع هدفش تجسم روح تاریخ است و در تلاش است این مضمون را در قالب تجسمی بیرونی ارائه دهد. به همین دلیل تزریق تخیل بر اثر مجاز است و نویسنده هم می‌تواند بخش‌هایی به کلیت داستان اضافه یا بخش‌هایی از آن را حذف کند تا در نهایت داستانی جذاب داشته باشد.

وی درباره مواردی چون طراحی صحنه، لباس و گریم در آثار تاریخی و وفاداری به فضایی که قصه در آن روایت می‌شود، گفت: این مورد هم کلیتی دارد که فیلمساز نسبت به هدفی که دارد آن را در نظر می‌گیرد. سال‌ها پیش اثری کودک ساخته و پخش شد که قصه‌اش در فضایی قدیمی و تاریخی روایت می‌شد. در واقع همه آنچه که در صحنه شاهد بودیم قصه‌ای تاریخی را تداعی می‌کرد اما در سکانسی دیدیم که در دادگاه یک میکروفن قرار داده بودند که هیچ ارتباطی به فضا نداشت و در واقع وسیله‌ای امروزی در فضایی تاریخی وجود داشت اما با توجه به فضا و لحن اثر این اتفاق آزاردهنده و عجیب نبود و می‌شد با اثر همراه بود. حتی در این مورد هم وفاداری به واقعیت‌ها مربوط به هدفی می‌شود که فیلمساز در ذهن دارد و نمی‌توان قانونی کلی برای آن در نظر گرفت.

کارگردان مجموعه تلویزیونی «روزی روزگاری» در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: در گزارش‌های تاریخی و متونی که در دست ما به عنوان منابع تاریخی وجود دارد هر چقدر کنکاش و تحقیق داشته باشیم به سختی می‌توان به حقیقت دست پیدا کرد چرا که تاریخ‌نویس‌ها هم عمدتاً تاریخ‌نگاری‌شان به سفارش بوده و معمولاً نوشته‌ها به مراد حاکم زمانه و همراه با احتیاط‌کاری‌های فراوان بوده است. حتی اگر تحقیق کامل داشته باشیم و به حقیقت هم رسیده باشیم باید آنچه که دریافت کرده‌ایم را بر اساس ساختار درام تنظیم کنیم چرا که در ماجراهای تاریخی موضوعات انگشت‌شماری می‌توان پیدا کرد که دراماتیک باشند. به همین دلیل تخیل آزاد است و فیلمساز تا جایی که کلیت ماجرا آسیب نبیند می‌تواند قصه‌اش را به نوعی دراماتیک کند.

این فیلمنامه‌نویس در ادامه تأکید کرد: ویژگی مهم آثار تاریخی این است که قدرت ایجاد بحث و گفت‌وگو را دارند. معمولاً پس از ساخت و پخش آثار تاریخی محققان، تاریخ‌دان‌ها و حتی علاقه‌مندان به مسائل تاریخی شروع به بحث و گفت‌وگو درباره کلیت اثر می‌کنند و متأسفانه برخی نقدها از سر بی اطلاعی منتقدان بر سینما و ساختار آثار سینمایی به بیراهه می‌رود و بی توجه به ساختار، فضا و از همه مهم‌تر هدف فیلمساز به نکات ریزی چون نثر و نوع گویش می‌پردازند و این در حالی است که حتی نوع گویش و لحن در آثار تاریخی هم به فضا و مضمون و هدف فیلمساز مربوط می‌شود و او است که باید تعیین کند در اثرش از چه لحن و گویشی استفاده شود اما متأسفانه درک این مسئله از سوی منتقدان ما کمتر دیده می‌شود.

وی در پایان افزود: تاریخ‌دان‌های ما هم شناخت کمی نسبت به ساختار آثار دراماتیک دارند و در نقد برخی منتقدان به ظاهر حرفه‌ای سینمای ما هم این ضعف دیده می‌شود. ما برای ساخت آثار تاریخی با محدودیت‌های بسیاری مواجه هستیم و علاوه بر کمبود نیروی انسانی در این زمینه در مواردی چون دکور هم با مشکلات بسیاری روبرو هستیم که آسیب‌های جدی به آثار تاریخی می‌زند و کار کردن در این زمینه را بسیار سخت کرده است. ما یک شهرک سینمایی مجهز برای ساخت فیلم‌ها و سریال‌های اینچنین نداریم و نمی‌توان این آثار را با فیلم‌ها و سریال‌های روز که در شرایطی راحت و بی دردسر ساخته می‌شوند، مقایسه کرد. وقتی فیلمساز با بازیگری مواجه می‌شود که برای اولین بار سوار اسب شده و باید بارها او را تعلیم دهند که امکان ضبط فراهم شود یا تلاش فیلمساز برای ادای دیالوگ‌های تاریخی با لحنی مختص آن زمان کارهایی است که انرژی بسیاری از گروه تولید می‌گیرد و اصلاً سختی‌های آن با فیلم‌ها و سریال‌های روز قابل قیاس نیست.

انتهای پیام /

 

منبع: خبرگزاری برنا

کلیدواژه: سینما حسن فتحی سریال شهرزاد حسن هدایت امرالله احمدجو سریال جیران سریال روزی روزگاری فیلم ها و سریال آثار تاریخی عنوان مثال

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.borna.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری برنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۳۰۴۴۷۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بیش از هزار واژه پرکاربرد زبان بلغاری ریشه و اصالت فارسی دارند

به گزارش خبرگزاری مهر، مسعود احمدی افزادی رایزن فرهنگی ایران در بلغارستان به دعوت رییس دانشگاه سیریل و متدوئوس شهر تاریخی ولیکوترنوا عازم این شهر شد و در یک سمینار علمی و تاریخی در حضور جمعی از دانشجویان و استادان این دانشگاه به بیان ویزگی های تاریخ و تمدن ایران پیش از اسلام و نقش و تاثیر ایرانیان در تمدن جهانی و نیز جایگاه ایران و ایرانیان در ماندگاری و آزادی یهودیان در طول تاریخ پرداخت.

احمدی در این سمینار علمی که با حضور معاونان دانشگاه و تنی چند از روسای دانشکده ها و نیز دانشجویان علاقمند برگزار شد، به بیان تاریخ دینداری و ویژگی های دین ایرانی پرداخت و گفت: ایرانیان هیچگاه در طول تاریخ بت پرست نبوده اند. دین ایران باستان و شخص زرتشت به عنوان یکی از قدیمی ترین ادیان و پیامبران جهان در بسیاری زمینه ها پیشرو بوده اندو شعار پندار نیک و گفتار نیک و کردار نیک در واقع شعار همه پیامبران از موسی و عیسی تا پیامبر اسلام بوده است.

رایزن فرهنگی کشورمان گفت: از منظر علمای ادیان دین از ابتدا تا به انتها یک خط سیر واحد اما رو به رشد دارد و همه انبیا برای گفتن یک مطلب و یک موضوع ولیکن با بیان های متناسب با زمان خویش آمده اند. قرن ها قبل از آیین های بودایی و کنفسیوسی و تائویی و حتی قبل از آیین های هند، زرتشت پیام آور صلح و دوستی و محبت و آزادی بوده است و ایران مهد ازادی و گفتگو بوده است. در زمانی که بسیار از اقوام بواسطه خونریزی افتخار می کردند ایرانیان افتخارشان ابادی و حفظ محیط زیست و همنوع دوستی بوده است.

وی افزود: تاریخ گواه آن است که ایرانیان نقش بسیار ارزنده و موثری در آزادی و احترام برای همه ادیان و بویژه یهودیان ایفا کرده اند و زمانی که یهودیان اسیر در بابل تاریخی بوده اند کوروش هخامنشی به آنها آزادی و اختیار داد تا به هرکجا می خواهند بروند. سرزمین ایران مهد آزاد اندیشی و حکمت الهی است. کتیبه تاریخی فرمان ازادیبخش کوروش امروز نشانه منحصر به فرد تمدن درخشان ایرانی در جهان است.

رایزن فرهنگی کشورمان گفت: توجه به نور و اتش در ایران باستان به عنوان نمادهای خداوند یکتا مطرح بوده است و ایرانیان به نور و آتش به عنوان مظهر پاکی و راستی نگاه می کردند و این نماد حتی در شاهنامه نیز آمده است؛ درجاییکه سیاوش باید پاکی خود را از طریق عبور از روی آتش نشان دهد و این کار را نیز می کند.

وی افزود: نمادهای عمو نوروز و ننه سرما و نیز چهارشنبه سوری و شب یلدا نیز از جمله میراث های کهن ایرانی هستند که با ورود به دیگر فرهنگ ها بتدریج تبدیل به بابانوئل و بابا مارتا و شب کریسمس شده اند. ازینرو باید گفت که باورهای ایرانی باورهای جهانی هستند و میراث جهانی محسوب می شوند.

احمدی گفت: ایران بعد از اسلام به ویژه دانشمندان زیادی به دنیا معرفی کرده است. میراث فکر بوعلی سینا، فارابی، خواجه نصیر الدین طوسی، رازی، ملاصدرا تا حافظ و سعدی و مولانا و فردوسی و عطار و خیام و ده ها و ده ها شخصیت دیگر همه نشانگر عظمت و اهمیت این تمدن بزرگ است.

رایزن فرهنگی کشورمان ادامه داد: تمدن ایرانی و تمدن بلغار با هم قرابت و پیوستگی تاریخی دارند و خان اسپاروخ به عنوان موسس بلغارستان بزرگ خودش یک ایرانی با اسمی ایرانی است و بیش از هزار واژه فارسی در زبان امروز بلغاری وجود دارد که ریشه های انتقال آن به زبان های واسط عربی و یا عثمانی برنمی‌گردد بلکه کاربست و شکل زبانی آنها نشان می دهد که این واژگان مستقیماً در طول تاریخ باستان از سرزمین مادری ایران به بلغارستان آمده اند.

در پایان این برنامه مراسم پرسش و پاسخ برگزار شد و دانشجویان سوالات خود را پرسیدند از جمله تعدادی از دانشجویان درباره علت دشمنی رژیم صهیونیستی با ایران سوال کردند که رایزن کشورمان پاسخ داد صهیونیست ها در طول تاریخ هر جا توانسته اند نفوذ کنند و منابع مالی یک کشور را به یغما ببرند انجام داده اند و تنها زمانی که نتوانسته اند این کار را بکنند در زمان جمهوری اسلامی ایران است که با نهضت بیداری ایجاد شده در کشورهای مسلمان که ریشه اش در نهضت اسلامی ایران بوده است، نه تنها نتوانسته اند یغماگری تاریخی خودشان را استمرار دهند بلکه چهره غاصبانه و نژدپرست شان در سرزمین های اشغالی فلسطین نیز رو شده و ملت های جهان اسلام یکپارچه در مقابل شان ایستاده است وانها این بیداری را از چشم ایران اسلامی می دانند.

کد خبر 6100523 زینب رازدشت تازکند